Na de tweede wereldoorlog ontstond er een klimaat om mensenrechten te formaliseren, de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). Daarmee werd gehoor gegeven aan reeds lang klinkende pleidooien voor de institutionalisering van die rechten. In 1950 kwamen de Europese landen met een eigen toegespitste verklaring, de Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). De islamitische landen namen in 1990 definitief afscheid van de UVRM omdat zij de koran en sharia daar niet ondergeschikt aan wilden maken. Het Europese Hof voor de mensenrechten verklaarde in 2003 dat de sharia als rechtsstelsel in strijd is met de Europese rechten van de mens. De Universele Rechten van de Mens zijn in de praktijk nog lang niet universeel en dat schept de nodige problemen.
De bed-, bad- en broodregeling
In oorsprong waren de mensenrechten bedoeld als burgerrechten. Door jurisprudentie en aanvullende wetgeving zijn de mensenrechten van toepassing geworden op alle op het grondgebied van een staat verblijvende mensen, ook als ze niet tot de ingezetenen behoren.
Vluchtelingenorganisaties en advocaten benutten de Europese regels om nationale regels aan de kaak te stellen. Een recente uitspraak van het Europese Hof draagt de Europese landen op om voor illegaal in een land verblijvenden minimale zorg te verlenen in de vorm van een bed-, bad- en broodregeling. Het kan als een van de voorbeelden worden gezien waarin de rechten van de mens een supra-nationale toetssteen zijn geworden voor de correctheid van nationale wet- en regelgeving.
Mensenrechten reiken ver. Iedereen die illegaal ons land binnen weet te komen wordt beschermd door mensenrechten en kan daar een beroep op doen. Het veelvuldig beroep op mensenrechten, en dit is er maar één voorbeeld van, ondergraaft de landelijke politiek voor zover die zich uitdrukt in wet- en regelgeving. Bij alle pogingen om ongewenste instroom tegen te gaan en het volume te beperken, staat de overheid machteloos ten opzichte van de slimmeriken die de grens weten over te komen.
Vluchtelingen hebben verwachtingen
Een dunner bevolkt land als Polen en dat bereid is om vluchtelingen op te vangen, heeft dat probleem niet. Vluchtelingen mijden het land vanwege zijn beperkte niveau van voorzieningen. Vluchtelingen hebben als regel veel geld betaald om hier te komen en hebben verwachtingen. De eerste Syrische vluchtelingen die in de grootschalige noodopvang in Zwolle terecht kwamen, waren duidelijk teleurgesteld en begonnen meteen te klagen over de ‘onmenselijke’ omstandigheden waarin zij werden ontvangen. Dat armere landgenoten onder veel erbarmelijke omstandigheden worden opgevangen, wordt vergeten.
Beijveraars voor mensen rechten als Amnesty, de Nederlandse Protestantse kerken (NPK) en Vluchtelingenwerk hebben het nieuwste advies van Europa verwelkomd, maar lijken zich geen rekenschap te geven van de effecten op korte en lange termijn. Het is ‘goed doen’ met afwenteling van de kosten op anderen en de toekomst.
De ontwikkelingen zullen op de lange duur ten koste gaan van de draagkracht van de rechten voor de mens. Ze keren zich tegen ons en zadelen ons op met ongewenste gevolgen. Ook het opportunistische en dubieuze gebruik van mensenrechten is een probleem aan het worden. Voorstanders van de invoering van de sharia beroepen zich bijvoorbeeld op mensenrechten die ze om geloofsredenen afwijzen.
‘Wie goed doet, goed ontmoet’?
Illegaal hier verblijvenden die op straat zwerven zijn als regel mensen die door hun geld heen zijn en hier geen netwerk hebben. Ze vormen maar een klein deel van het aantal illegalen. De harde maatregel om hen als ongewenst vreemdeling te verklaren en zo anderen te ontmoedigen om hier naar toe te komen, is nu door Europa doorkruist.
Het zijn Nederlandse gezegden als ‘Wie goed doet, goed ontmoet’ en ‘Al te goed is buurman’s gek, ’ die hier op gespannen voet met elkaar staan. Het eerste gezegde heeft pleit gewonnen terwijl de stemming in het land richting het tweede gezegde groeit. Het zal de groeiende polarisatie weer vergroten en het vertrouwen in Europa verder ondermijnen. Het vertrouwen in de ooit onomstotelijke mensenrechten zal eroderen.
Mensenrechten en het nationaal belang
Mensenrechten keren zich tegen ons omdat ze een goede afweging tussen nationaal belang en mensenrechten onmogelijk maken. Mensenrechten houden op geen enkele manier rekening met nationale belangen, draagkracht onder de bevolking en lange termijn-effecten. Het is slikken of stikken. Misschien wordt het tijd voor een Verklaring van de Rechten van Naties.
Het door het CDA gelanceerde voorstel om oorlogsvluchtelingen een tijdelijke opvang te bieden is op de lange duur niet gevrijwaard van aantasting door het beroep op mensenrechten. Over een paar jaar zullen aaibare maar deerniswekkende meisjes in goed Nederlands op televisie betogen dat er voor hun in Syrië niets meer is om terug te gaan. Blijf dan maar eens standvastig.
